Tekne alirken yada insa ederken, maliyetler en onemli konulardan biri. Tekne maliyeti denince de, "MOTOR" maliyetini dusunmeden edemiyoruz. Fiyatlar cilgin. giderek de cosuyor.
Kendim bir katamaran yapip dunyayi dolasma hayalleri olan birisi olarak, motor masrafi, yakit masrafi, pil masrafi, elektrik motoru masrafi, verimlilik kapasite..... derken, bu konulara epey kafa yormus durumdayim. Gunumuzde motor ve yakit masraflari gibi sebeplerle, yeni trend olan "elektrikli motor" fikrine kafa yoranlariniz da vardir eminim. Asagida ana basliklar altinda elektrik motoru / dizel motor karsilastirmasi yapacagim.
Konuyu bilgilendirme amacli okumanizi, yanlislarim olabilecegini bilmenizi isterim.
Guc konusu :Oncelikle, 5kw elektrikli motor 20 - 30kw yakitli motorun isini yapiyor gibi soylemler var. Bu bir kere hic gercekci degil. Kw kw'dir. Nereden elde ettigin onemli degil. dolayisi ile, 5kw yakitli motor ile 5kw elektrikli motor arasinda yaptigi is bakimindan pek onemli bir fark yok. ancak elektrik motorlari, elde edilen guc/ harcanan enerji bakimindan, dizel motorlara gore daha toleranslilar. dolayisi ile bu da toplamda %10 - %20 civari bir performans farki olusturabilir(elektrik motoru hayrina).
Pil konusu :Desarj derinligi.Pilleri satarken icine yuklenebilen elektrik miktariyla satiyorlar. Ancak senin kullanabildigin miktar bu olmuyor. pilin turune ve kalitesine gore, ancak belli bir yuzdesini aktif sekilde kullanabiliyorsun. Bu yuzdeleri dogru takip etmezsen ( sarj / desarj kontrol cihazinin isi ) pilin omru ve performansi korkunc sekilde azaliyor, hatta olebiliyor.
Cogu agm akuler icin %20 kalana kadar desarj edebilirsin deniyor. Bence bu ancak aku gercekten kaliteli ise mumkun.
Diyelim ki 10kw agm aku aldin. %20'sini kullanamayacagin icin aslinda 8kw kullanilabilir guc saglamis oluyor.
Lityum piller icin de %20 saglikli deniyor. Dolayisi ile yine 10kw lityum pilin varsa, gercekte 8kw kullanilabilir enerjin var demektir.
Kursun akuler bu tarz islerde kullanmak icin cok verimsiz. Dolayisi ile hesaba katmiyorum bile.
Piyasada bu tarz isler icin, elektrikli forklif akuleri kullananlar var. Onlar da temel olarak agm aku gibiler. Yani ekstra bir fiyat veya hacim avantaji yoksa, agm aku gibi bilinen ve guvenli yoldan gitmekte fayda var.
Kw ve kwh.piller normalde kwh olarak dillendirilir. yani senin 8kw kullanilabilir gucun varsa, pile 8kw guc ceken bir cihaz bagladiginda, sana 1 saat boyunca enerji saglayabilir demektir. kapasite boyle adlandiriliyor.
Desarj orani.Normalde bir pilden 8kw kullanabiliyorsan ve bunu da 8kw bir yuke baglarsan, 1/1 oraninda desarj etmis oluyorsun. eger 16kw yuk baglarsan, 2/1 oraninda desarj etmis oluyorsun.
Eger pilin daha yuksek oranlari kaldirabiliyorsa, mesela 10/1 oranini kaldirabiliyorsa 80kw motoru 8kwh motorla 6 dakika boyunca calistirabilirsin. Duz matematik.
Benim ogrendigim, Agm akulerin cogu farkli iddia etse bile 3/1 bilemedin 4/1 oraninda desarj olabiliyor. 8kwh agm aku ile, suyunu cikarsan 32kw yuk baglanabilir.
Buna ragmen, lityum pillerin cogu zaman desarj orani 5/1 ve ustu olabiliyor.
Tabi her iste oldugu gibi. birden yuklenmek genelde olumlu sonuclar dogurmaz. Dolayisi ile pilleri cok hizli sarj edip cok hizli desarj etmek omrunden yer. Bu da pile yaptigin yatirimi dogrudan etkilemis oluyor. Bu noktada, ihtiyacin olan kapasite, guc ve sure konularini iyi degerlendirip, dogru miktarda pile yatirim yapmak sart. Yanlis kapasite secimi daha pahaliya mal oluyor, zaten pahali degilmis gibi
Verimlilik.Cogu kisi bahsederken bu konuya hic deginmiyor bile.
Herkes su hesabi yapiyor. 5kw motorum var. 10kw pilim var. bu pille 2 saat yol giderim. Gercek pek de oyle degil.
Gercekte olan su. Guc pilden cikip motro controller'a giriyor. bu noktada bir kayip yasaniyor. sonra motora giriyor. burada bir kayip daha yasaniyor.
Cogu motor controller, kullanim sartlarina gore %80 - %95 civari verimi degisiyor. ben bu tarz hesaplarda guvenli yoldan gidip dusuk verimi hesaplamayi tercih ediyorum.
yine de insafli olup %85 diyelim. 10kw guc dustu 8.5kw ya. 1.5kw controllerda isiya donustu.
Geldik motora. Cogu motorun ibarelerinde %95, %97 verim filan yaziyorlar. Ancak bu gercekte ancak sadece belli bir devirde ve belli bir yuke maruz kaldiginda mumkun oluyor.
Bunun disindaki herhangi bir sartta verim dogrudan degisiyor. cogu motorun kullanimi sirasindaki verimi %70 - %80 civari. burada da insafli olup %80 diyelim.
8.5'un %80 i 6.8kw yapiyor. 10 numara kablolar bile kullansan, kablolarda da isinma miktarina gore %1-5 civari kayip oluyor. hadi onu da yok sayalim.
Gercekte 10kw kapasiteden ( %20 si 10kw olan pilden bahsediyorum ) sana kalacak mantikli guc 6.5 - 7kw civari. bununla da 5kw motoru 1.5 saat civari calistirabilirsin.
Butun bu hesaplar da ureticiler durust davranip, cizelgelere tablolara gercek verileri tam olarak yazdilarsa boyle. uc asagi bes yukari yazdiklarini da hesaba katmakta fayda var.
Dizel mi elektrik mi?
Masraf10kw elektrik motorunu dogru duzgun 2 - 3 saat guc saglayabilir sekilde tekneyi donatmakla, 10kw duzgun dizel motoru donatmak arasinda masraf farki yok. Ilk satin alma konusunda bir avantaji yada dezavantaji pek yok.
Ancak bu noktada bir konu onemli. Pil'i aslinda yakit gibi dusunursek, kullanim miktarina gore pilin uzun bir sure dayanacagini hesaba katarsak, pili bir nevi yakit masrafi gibi dusunmek lazim.
Yani karsilastirmayi yaparken soyle yapmali. Bu pili 10 yil kullanabilecegim, ve bu pili almasaydim, ayni kullanim ile atiyorum 2500 litre yakit yakacagim.
Dolayisi ile hesabi yaparken, "elektrik motoru + cihazlari + pil" ile "dizel motor+pile karsilik kullanim miktarinda yakacagim yakit masrafi"
Bence dogru hesap bu. Bu hesabi yaptiginda, elektrik sistemi oldukca ucuza geliyor. Tek problem, yakit masrafini pesin odemen gerek
.
Eger kisa mesafeler kullanacaksan, pil 2 saat calissa sana yetecekse, sonra sarja baglama imkanin varsa, elektrik sistemini isletmek neredeyse bedava. Tabi pilin turune gore degisiklik gosteriyor. Agm'ler ne kadar bakimsiz da dense, duydugum, surekli bir sivi takviyesi gerekiyormus. sarj/desarj oldukca su kaybi yasiyormus cogu. ben kendim denemedim. arastirma verisi bu
lityum piller daha sancisiz.
Burada onemli bir detaya dikkat cekmek gerekiyor. O da pil omru. agm akulerin cogu zaman 400 - 500 defa tam dolma ve bosalma ( %20 kapasiteye kadar ) omru oldugu soyleniyor. Buna ragmen lityum pillerin piline gore 1500 - 3000 defa tam dolma bosalma omrunden bahsediliyor.
Ben pil omru olayina saatte yaktigim pil olarak bakiyorum. pil 3000 defa sarj edilebilse, her tam sarjda 2 saat motor kullanabilsem, 6000 saat kullanim omru var demektir. pili 10.000 liraya aldim diyelim. 10000/6000 = 1.66 lira. bir saatte yakacagin pil miktari
.. buna bir de elektrik masrafi ekleyelim. kw'si yaklasik 50 kurustan, 10kw pilin olsa, 5 lira yapar (10kw pil sarj etmek icin 11 - 12kw yakilir. orasi ayri ) 1.66+5 = 6.66 lira elektrikli sistemin saatlik kullanim masrafi.
Buna ragmen, kucuk bir dizel motor saatte 2.5 litre bile yaksa ( muhtemelen daha fazla yakar ), yakitin litresi 3 lira olsa, 7.5 lira yakmis oluyorsun.
Bu hesaptan, elektrikli sistem, isletme maliyeti bakimindan cok ucuz sayilmaz. Yine de, sadece dizel motorun kendisine elektrikli sistem'in pil dahil parasini verdigini, ustune bir de pil kadar yakit masrafi yaptigini dusunursek, toplamda dizel daha pahaliya geliyor.
Ayrica, dizel'in bakim masraflari ve muhtemel tamir masraflari isin icine giriyor. Elektrik sisteminde, 2 yilda bir aklina gelirse safti greslesen yeter sanirim.
Bana gore, totalde elektrikli sistem cok daha ucuza geliyor.
Dayaniklilik/bakimElektrik motorunun saftina dengesiz yuk baglamadigin surece yipranma derdi neredeyse yok. Bakim da oyle. Agm akulerin bakimlari tekneye yakit doldurmaktan zor degil. Hele piller lityum ise bildigin bakimsiz. Dolayisi ile elektrikli sistem biraz montaj yap unut seviyesine yakin.
Dizel motor bu konuda pek dertli. Periyodik servis, muhtemel arizalar... yag degisimleri vs.. vs.. Dayaniklilik ise tamamen motorun kalitesi ve kullanma miktarina gore degisken.
PerformansPerformans olarak baktiginizda isler biraz fazla matematik gerektiriyor.
her iki sistem de, ancak belli devir araliklarinda kullanildiginda verimli, diger devir araliklarinda daha verimsiz calisiyor. Yakitli motorlar bu konuda daha zayif, elektrikli motorlarla farkli voltaj / devir / guc kombinasyonlari ile hem iyi bir devir, hem iyi bir tork, hem de oldukca yuksek verimlilik almak mumkun. Yakit motorlarinda devir/verim dogrudan iliskili. Bu sebeple, elektrik motorlari toplamda cok daha verimli oluyor. Bu sebeple, herkesin dedigi kadar olmasa da, 5kw elektrik motoru, yerine gore 7 - 8 kw, cok yerine gore 10kw dizel motorun yaptigi isi yapar demek cok yanlis olmaz.
MenzilMenzil konu olunca elektrik motoru iptal. Pile cok para vermezseniz menzil kisacik. Cok para verirseniz pillerin de bir agirligi var. Sonucta strofordan yapilmiyorlar. Bu da verimi etkilediginden menzili bir miktar artirmak icin 1.5 miktar pil takviyesi gerekiyor. miktarlar arttikca oran cildiriyor. Hoop cok para
.
Dizel motor, basitce tasiyabildiginiz yakit kadar menzil sunuyor. 100 litre yakit mi tasiyabiliyorsun, saatte 3 litre mi yakiyor. 30 - 35 saat gideriniz var. Tabi ne kadar dayanikli da olsalar, herhangi bir motoru 30 saat araliksiz calistirmak cok insafsiz birsey
yakit / sarj takviyesi Yakit olayi belli. dizel buldugunuz her yerde 10 dk icinde yola cikmaya hazirsiniz.
Is sarj konu oldugunda biraz cetrefillesiyor. Sarj suresi pil turu, pil kapasitesi ve sarj edilen kaynaga gore cok degisken bir durum. Her pilin bir sarj orani oluyor. Bu sarj orani pilin kapasitesine gore veriliyor ve. mesela sarj orani %50 olan bir pilin kullanilabilir kapasitesi 10kwh ise, bu maksimum 5kw ile sarj etmeniz gerektigi anlamina gelir. 5kw guc ile 10kw'yi doldurmaniz 2 saat surer. Yani eger sarj cihaziniz 5kw guc verebiliyorsa, boyle bir pil iki saatte sarj olur. eger sarj cihazi 1 kw guc verebiliyorsa, 10 saatte sarj olur.
Sarj orani %250 olan bir pil 10kwh, maksimum 25kw ile sarj edebileceginiz anlamina gelir. Eger 25kw guc verebilen bir sarj cihaziniz varsa 24dk'de sarj olabilir demektir.
220volt sehir sebekesi ( ev / dukkan tesisatlari ) 3.5kw dan daha buyuk yukler baglamak pek guvensizdir. 3.5kw yi gecen yukler icin, evin tesisatinin duzgun cekildiginden ve bu yuku kaldirabileceginden emin olmak gerekir. hele hele 25kw gibi korkunc ( evet korkunc ) gucleri kaldirabilecek tesisat, anca iyi donatilmis bir sanayi dukkaninda mumkun.
Kisacasi, "su iskeleye yanasalim, ordaki restorandan 3'lu ceker, biz yemek yerken tekne sarj olur" dediginizde, 10kw piliniz varsa, 3.5kw sarj cihaziniz varsa ve pilinizin sarj orani 3.5kw yi kaldiriyorsa, piliniz yaklasik 3 - 3.5 saatte sarj olur.
Siparisi biraz agirdan alirsiniz 15dk. Pisirmesi zor bir yemek siparis verirsiniz. gelmesi 40dk. ustune biraz oyalanip tatli siparisi verirsiniz 10dk. tatlinin gelmesi 5dk. tatliyi yaya yaya yersiniz 30dk. ustune cay siparisi verirsiniz, gelmesi hemen, cayi yaya yaya icersiniz 15 dk. hesabi istemeyi biraz daha yayarsiniz 10dk.
hesabin gelmesi 5dk. butun para verirsiniz. para ustu gelmesi 10dk. hesabi odedikten sonra az daha yayarsiniz 10dk. 2.5 saati bulur. fena degil
araya bir de garsonla muhabbet sokusturmayi basarirsaniz pil tam sarj olabilir.
Alternatif sarj kaynaklari, tekne ustunde gunes paneli, tekne ustunde ruzgar gulu, jenerator vs.
ruzgar gulleri suyunu cikarsan 1kw uretebilir ( iyice suyunu cikarirsaniz mesela ) 1kw ile 10kw pili sarj etmeniz 10 saat surer. Iyi ruzgarli bir gunde ruzgar gulu iyi calissa, pilin %20 - %30 gibi miktarini doldurmasi muhtemel.
Kucuk bir teknede gunes paneli miktari kisitlaniyor. 0.2kw kadar gunes paneli kabaca 1 - 1.2 metrekare civari yer kapliyor. yani 1kw gunes paneli icin 5 - 6 metrekare gunes paneli gerek. o da pek mumkun degil. dolayisi ile gunes paneli gucunu 0.4kw var sayiyorum. bu gucle, gunesli bir akdeniz gununde 10 saat gunes alsaniz, 4kw guc uretirler. verim vs olaylarini dustukten sonra size 3.5kw kalir. 10kw pilin %35'ini doldurabilir.
Yani pili az alayim, bir suru gunes paneli alayim, gunesli gunlerde giderken gunesten elektrigi uretir, direk motora veririm bedava yayila yayila gezerim sarji da dusunmem demeyin. Gunes paneli ile dogrudan motoru surmek icin gunes paneline bir ev parasi gommek istemezsiniz
Sonra o gunes panellerini sigdiracak bir tekne almaniz/yapmaniz gerekir. Sonra farkedersiniz ki, o tekneyi surmek icin gereken motor'a o gunes panelleri yetmiyor.
Gunes / ruzgar enerjisini, verimli bir gunde pili %5 - %10 sarj orani ile sarj etmek gibi varsayabiliriz.
Jenerator : baktiniz olmuyor. pil de bitti. gunesidir ruzgaridir anca pilleri gidikliyor. Basarsiniz jeneratorun marsina, jenerator elektrik uretir, pilleri veya dogrudan elektrik motorunu surebilir. Yakitiniz oldugu surece hem pil sarj edip, hem de motoru surebilirsiniz ( jeneratorun gucune gore ).
jenerator verimliligi ile ilgili kafa karistirici durumlar olsa da benim yorumum soyle :
Tekneyi dogrudan dizel motorla surdugunuzde, cogu zaman motorun en verimli devir/tork dengesinde kullanamayacaginiz icin dogrudan dizel motorla surmek verimli sayilmaz.
Buna ragmen bir elektrik jeneratoru sabit ve daha onceden belirlenmis bir devirde calisir. Bu devir belirlenebildigi icin, jeneratore bu devirde en verimli halinde calisan bir motor yerlestirilir. jenerator > controller > elektrik motoru arasinda verim ve isi kaynakli kayiplar ola da, bu dizel motoru verimsiz devir araliklarinda kullanmanin goturdugu kayiplari karsilayabiliyor. Dolayisi ile, dizel motorla surerken saatte 3 litre yakit yakiyorsaniz, jeneratorle elektrik uretip elektrik motoru ile surerken yine de 3 litreyi pek gecmezsiniz.
Dolayisi ile jenerator elektrik sistemi icin her zaman iyi bir alternatif. Ancak elektrik sistemi + pil agirliginin, karsiligi kadar dizel motor agirligini buldugunu dusunursek, jeneratorun tekneye ekstra bir agirlik oldugunu unutmamak lazim. Eger jenerator gucu 4kw-5kw'yi geciyorsa, agirligi 200'un altina pek dusmuyor. Yine de, yakitin da varsa, pil bitse bile elektrikli sistemle hala yol alabilmek fikri guzel.
Cevre kirliligiDenizcilikte, otomobil sektorunde oldugu gibi kati emisyon kurallari pek olmadigindan, olsa bile uygulanmadigindan, ozellikle deniz dizel motorlari cevreyi oldukca fazla kirletmeye meyilliler.
Elektrik motoru ise neredeyse temiz enerji. ( elektrik ureten barajlar yapilirken doga katlediliyor. bununla beraber bazen de elektrik komur gibi kaynaklarla uretiliyor, ki komur yakmak da cevre icin oldukca zararli. Yine de her turlu, dizel motordan cok daha cevreci.
Cevre konusunu oldukca onemseyen birisi olarak, bu madde benim karar vermemi oldukca kolaylastiriyor.
Sonuc:Menzil sizin icin onemli ise, denize acilinca 3 - 5 saat yol giderim, kiyi gordugum her yerde de priz olmaz derseniz elektrik sistemini bosverin.
Genel olarak menziliniz kisa ise, denize acilidim 15 - 20 dk gider, oltami atar, 3 - 4 saat demlendikten sonra 15 - 20 dk daha harcayip geri donerim. ciktigim yer dondugum yer belli. doner donmez prize de takabilirim diyorsaniz, elektrik tam sizin icin.
Bununla beraber, is yelkenli teknede biraz degisiyor. Cunku cogu elektrikli motor sistemi "regeneration" ozellikli. yani yelkenler tekneyi surerken, tekne altindaki pervane akan denizin etkisi ile donuyor. Bu da elektrik motorunu donduruyor. Normalde elektrik harcayip guc tuketen motor, yelken sirasinda suyun pervaneyi cevirmesi sonucu elektrik de uretebiliyor.
Boylece yelken sirasinda piller sarj oluyor.
Eger 4 - 5 saat yelken benim icin normal bir aktivite diyorsaniz, elektrik sizin icin oldukca guzel.
Her durumda, elektrikli sisteme karar veriyorsaniz, teknede ufak da olsa bir jenerator bulundurmakta "BUYUK" fayda var. Jenerator hatta mumkunse motoru da surebilecek kadar guclu olursa efsane olabilir.
Bunlar benim uzun sure arastirmalarim sonucu edindigim kanaatlerim. Umarim isinize yarar.
Ekim 20, 2016, 10:48:22 ÖS
