Yelkenin Çalışma Sistemi?

[vlkanaydin]

Yelkende oluşan kuvvetler

İtme kuvveti :
Rüzgarın esmesinden oluşan enerjisinden doğan kuvvettir. Rüzgarlı havalarda rüzgara doğru yürümeyi zorlaştıran, elimizdeki bir poşetin uçmasını sağlayan bu kuvvettir. Dik şekilde etki eder. Yelkenin çalışmasında en temel ilkedir. Rüzgar yelkenlere kıç taraftan vururken yani pupa seyrindeyken itme kuvveti etkisini gösterir.

Emme kuvveti :
Rüzgara karşı seyreden bir yelkenlinin, yelkenleri üzerinde emme kuvveti oluşur. Uçakların uçmasında her zaman emme kuvveti etkilidir. Bu kuvvettin oluşumunda rüzgar, yelkenin her iki yakasından akmaktadır. Yelkenin her iki yakasından akan rüzgarın oluşturduğu kuvvet ile yelkenli teknemiz rüzgara doğru emilir. Yelkenlerimiz, rüzgara karşı ilerleyebilmeleri için yelkenlerin her iki tarafından akan hava, emme kuvvetini oluşturur.




Yelkenin Çalışması
Bir yelkenin ilerleyebilmesi için herkesin bildiği gibi rüzgara ihtiyacımız vardır. Rüzgarın esmediği durumlarda yelken kuvvet üretemediği için yelkenli teknemiz ilerleyemez. Yelkencilikte en önemli nokta, rüzgar ile yelken arasındaki uygun açıyı bularak, yelkene çarpan rüzgarı en ideal şekilde kullanmaktır. Yelkenlerimiz, rüzgarı aldığı bazı açılarda uçak kanadı gibi çalışır. Unutulmaması gereken hiçbir yelkenli tekne rüzgara karşı ilerleyemez. Rüzgarı karşıdan alan bir yelken, bayrak gibi dalgalanır ve bunun sonucunda üzerinde akmaya çalışan molekülleri sağa ve sola fırlatarak kuvvet oluşumunu engeller. Rüzgara, yaklaşık 45 derece açı ile ilerleyebilen yelkenlilerin çalışma ilkesi, uçakların kanatlarındaki ilkenin aynısıdır. Uçak, motorlar sayesinde hızlandıkça, kanatlarının her iki tarafından rüzgar geçmeye başlayacaktır. Kanatlarının alt ve üst yüzeylerindeki yollarının uzunlukları farklı olduğu için farklı basınçlar üretilir ve uçak yukarıya doğru emilir.



Bu emme kuvvetini açıklayalım. Uçağın kanadının baş tarafından giren hava molekülleri, kanadın üstündeki ve altındaki yolları takip edecektirler. Teoriye göre kanada giren hava molekülleri aynı anda kanadın arkasından çıkmak isteyeceklerdir. Fakat kanadın üst ve alt yollarının uzunlukları farklıdır. Dolayısıyla bu moleküller aynı hız ile kanadı takip etselerdi, aynı anda kanattan çıkamayacaklardı. O yüzden moleküllerden uzun yol gideni, kendini hızlandırarak, aynı anda kanadın arkasından çıkmayı sağlayabilir.
Bernaulli Teoremine göre akışkanların hızı arttıkça, basınçları azalmaktadır. Bunun sonucunda uçağın kanadının üst tarafında, yol uzun olduğu için daha hızlı bir akış olacaktır ve bu bölgede basınç azalacaktır. Kanadın alt tarafı yani kısa yol olan tarafında ise nispeten basınç daha yüksek kalacaktır. İşte yüksek basınçtan alçak basınca doğru oluşan hava akışı sonucu, kanadın alt tarafından üst tarafına doğru bir emme kuvveti oluşacaktır. Tüm bunarlın sonucunda uçak havalanacaktır. Yelkenlerin, rüzgara karşı küçük açılar ile çalışabilmelerinin temel ilkesi bu sistemdir.



Yukarıdaki şekilde bir yelkenlinin çalışma sistemi anlatılıyor. Kafanıza takılması gereken en önemli, soru, yelkenlerin uçak kanadı gibi katı yapıda olmadığı ve yelkenin her iki tarafındaki yol uzunluklarının aynı olduğudur. Her iki taraftaki yol uzunlukları gerçekten de aynıdır. Bu şekildeyken nasıl emme kuvveti üretilebilir ?
Yelkenliler rüzgarı yaklaşık 45 derece açıyla aldıklarında yelkenin her iki yakasında bir akış oluşur. Yelkenin içinden ve dışından akış devam eder. Çok kısa bir süre sonra yelkenlinin üç boyutlu yapısı yüzünden yelkenin iç tarafında bu moleküller, yelkenin arka kısmına doğru birikmeye başlarlar. Biriken bu moleküller akışı engellerler. Bunun sonucunda yelkenin rüzgar tarafından yani iç tarafından geçmek isteyen moleküller yelkenin iç yüzeyini yalamazlar ve kısa yol olan direkt görülen A-B hattını takip ederler. Bu moleküllerin daha az yol aldıkları anlamındadır ve basınç farkı oluşmasına sebep olan temel etkidir.
Görüldüğü gibi yelken üzerinde oluşan kuvvetin çok büyük bir kısmı yana doğru etki yapar. Ancak küçük bir kısmı ilerleme yönündedir. Bu yana etki yapan kuvvet, teknelerimizdeki salma ile en az seviyeye indirilir ve yelkenlilerin rüzgara en küçük 45 derece açı ile emilmesini sağlar.


Kaynak:Yelken Okulu-Ahmet Erdemil.

[msceylan]

Devam

[daruga01]

yelken ile seyir türleri.



ORSA SEYRI (RÜZGARÜSTÜNE SEYIR)

Orsa seyri en yavas yelken seyridir. Çünkü rüzgari bu açiyla aldiginizda rüzgar gücünün çogu, tekneyi ileri hareket ettirmek yerine yatirmaya harcanir. Orsa seyirde tekneyi yatirma gücü, ileri hareket ettirme gücünden 4 kat fazladir. Orsa seyirde rüzgar daha siddetli hissedilir. Rüzgar ve dalgalarin suratinizda patladigi orsa seyri tekne ve mürettebat için zordur. Teknenin basi her dalgayla çikar iner. Yelkenli teknenin rüzgara en çok yaklasabildigi bu seyirde flok çarmiklara kadar, ana yelkende teknenin ortasina kadar trim edilir. Orsa seyrine volta vurmakta denir. Yelkenler olabildigince gergin trim edilmelidir. Flok iskotasi yelken çarmiklara yaklasana dek gerilmelidir. Ön yelkeniniz flok yerine bir cenova ise fazla trim etmeniz halinde direge ve direk gurcatalarina yaslanacaktir. Orsa seyirde ana yelken bumbasi teknenin orta hattina gelinceye kadar trim edilmelidir. Bu teknenin rüzgar üstüne yakin seyir yapma imkanini arttirir. Yelkenler içeri dogru gergin oldugu kadar yukari dogruda gergin olmalidirlar. Ayrica mandarlarinda gerili olmasina dikkat etmeniz gereklidir. Eger ön yelken tamamen içeriye trim edilmis ve rüzgar üstü ve rüzgar alti kurdeleleri geriye dogru uçusuyorsa, rüzgar üstüne dogru 45 derecede gidiyorsunuz demektir. Eger rüzgar üstündeki kurdele düsüyorsa rüzgar üstüne fazla çiktiniz, yükseldiniz demektir. Bu durumda teknenin basi birkaç derece rüzgaraltina döndürülmelidir. Yani yekeyi yelkenlerin ters yönüne çekmeli, dümenin yelkenlere dogru çevrilmesi gerekir. Rüzgarla kirk üç derece açi ile seyir yapmak yanlisken, 48 derece ile seyir yapmak yanlis degildir. Bu sizi yalnizca yavaslatir.

APAZ SEYRI

Apaz seyri en hizli seyirdir. Apaz seyrinde toplam kuvvet bileskesi, gitmek istedigimiz yöne, yani ileri dogrudur. Bu seyirde daha büyük yelken alani kullanilir. Buda tekneyi hizlandirir. Apaz seyri pupa seyrinden de hizlidir. Çünkü rüzgarla ayni yönde gidilen pupa, seyrinde, yelken rüzgari tutan bir araç görevini görür. Yalnizca rüzgari tutarak hareket ettigi için pupa seyri yapan bir teknenin rüzgardan hizli gitmesi mümkün degildir. Orsa seyri çok dar bir seyir açisidir. Teknenin basi rüzgarla 45-50 derecelik bir açidadir. Apaz seyri ise tersine 50-170 dereceler arasini içerir. Apaz seyri Dar Apaz, Apaz (Borda Apaz) ve genis apaz seyirleri olmak üzere üç bölüme ayrilir. Teknenin basi rüzgarla 50-90 derecelik açi yaptiginda dar Apaz, 90-120 derecelik bir açi yaptiginda apaz(Borda Apaz), 120-170 derecelik açilarda genis apaz olur. Orsadan dar apaza geçerken yelkenler giderek boslanmalidir. Ayni sekilde dar abazdan borda seyrine, sonrada genis apaza geçerken, yada rüzgar altina düserken yelkenler giderek boslanmalidir. Tersine, genis apazdan apaza sonrada dar apaza geçerken, yani rüzgar üstüne yükselirken ise yelkenler giderek trim edilmelidir. Apaz seyirde, yelkenlerin yapraklanmasini rüzgar altina dönerek ya da yelkenleri trim ederek ya da her ikisini birden yaparak durdurabilirsiniz. Orsadan genis apaza geçerken mandarlari biraz boslayin, apaz seyrinde rüzgarla dolan yelkenler daha iyidir. Rüzgar fazlaysa daha düz yelkenler bayilmayi azaltir., mandari iyice gererek, orsa yakasi gergisini kullanarak yelkenleri düz hale getirin.

PUPA SEYRI

Pupa seyri tam rüzgar yönünde yapilan seyirdir. 180 derece ile tam rüzgar asagi seyir yapilir. Pupa seyri yerine 160 derecelik Genis Apaz seyri yapmak daha uygun olacaktir. Genis Apaz seyri yapip rüzgar alti volta atarak ilerlemek pupa seyrine oranla daha hizlidir. Yaris tekneleri pupa seyri yapmamayi tercih ederler. Pupa seyrinde ana yelken rüzgara 90 derece açida tutulur. Ana yelken çarmiklara yaslanmamalidir. Ana yelkenin fazla boslanmasi halinde tekne rüzgara dönmeye çalisacaktir. Rüzgar sert oldugunda, dümen teknenin dönüsünü engelleyemez. Pupa seyirde ön yelken etkisiz oldugu için genellikle rüzgar üstü tarafa dogru açilir. Yelken rüzgar üstü tarafa geçirildiginde iyice boslanir. Ayi Bacagi denen bu pozisyon ön yelkenin rüzgarla dolmasini sagladigi için, pupa seyirde daha hizli yol alinmasina olanak verir. Pupa seyir yapmayi seçmeniz halinde kavança atmanizda gerekecektir. Rüzgar siddetliyse ve deniz dalgaliysa kavança ile dönmemeniz gerekmektedir.
Kavança su sekilde yapilir.
Dümençinin Alesta kavança komutuyla baslar.
Bunbanin donanimi boslanir. Rüzgar alti dönüs için denizin uygun olup olmadigina bakilir. Hareketli salma en çok dörtte bir kadar indirilir.
Ön yelken rüzgar alti iskotasi boslanmaya hazir olur.
Mürettebat hazir der.
Dümenci yekeyi ana yelkenin karsi yönüne çekerek rüzgar alti dönüsü baslatir.
Rüzgar üstü iskota hazirlanir.
Tam rüzgar asagi konumuna gelince dümenci kavança diye bagirir. Kavançada zamanlama çok önemlidir. Ana yelken tamamen içerde trim edilmis olmalidir.. Yelken trimi tamamlanmamissa dönüsü durdurun.

TRIM REHBERI

HAFIF RÜZGARDA (SIFIR-ALTI KNOT)

Yan kuvvetlere direnmek için salmayi indirin.
Ana yelkeni teknenin ortasina kadar trim edin. Rüzgar 3 knottan az ise ön yelkeni biraz boslayin. Ayrica bir kaç derece rüzgar altina dönün.
Bumbayi, bumba arabasi yardimiyla teknenin ortasinda tutun ve ana yelken iskotasini biraz boslayin.
Ana yelkenin alt yaka gerginligini bir iki santim azaltip derinligini arttirin.
Diregi biraz egin
Ön yelkeni doldurabilmek için mandarini hafifçe boslayin.

ORTA SIDDETLI RÜZGARDA RÜZGAR ÜSTÜ(YEDI-ONDÖRT KNOT)

Salmayi indirin
Yelkenleri iyice kasin
Bumbayi suyla paralel olana kadar kasin.
Orsa yakasi gergisini ana yelkendeki kirisikliklari giderecek kadar kasin.
Ana yelkenin alt yakasini iyice gergin hale getirin.
Ana yelkeni düz hale getirmek için diregi egin.
Bumbayi araba yardimiyla teknenin ortasinda tutun, ancak tekne 20-30 derece yatarsa arabayi rüzgar altina kaydirin.
Cenovanin mandari, hafif havaya oranla daha gerili olmalidir.
Rüzgar gücü artarsa, ön yelkeni daha küçük yelkenle degistirin,yada ana ve ön yelkene camadan vurun.
Mürettebat agirligi rüzgar üstü tarafta olmalidir.

SERT RÜZGARDA RÜZGAR ÜSTÜ

Salmayi indirin
Yelkenleri iyice kasin Sagnaklarda yelkenleri iyice boslamali yada rüzgar üstüne dönmelisiniz.
Pupa palangasini kasarak direk tepesinin oynamasini engelleyin.
Mürettebat agirligini rüzgar üstü tarafa kaydirin.
Teknenin yatmasi arttikça orsa yakasi gerginligini arttırın.
Teknenin 20-30 derecenin üstünde yatmasini engellemek için bumba arabasini rüzgar altina kaydirin. Ana yelken iskotasini biraz boslayin,gerekirse yelkenleri küçültün.

RÜZGAR ALTI YELKEN SEYRI

Rüzgar üstüne seyir çok kesin yelken trimi ve teknigi gerektirirken, rüzgar alti seyir (apaz ve pupa seyirleri) yelken trimi ve teknigi gerektirmez.
Pupa palangasini kullanarak bumbayi suya paralel hale getirin, yada yelkenin üst iki çitasini bumbaya paralel yapin. Hafif havalarda pupa palangasini fazla kasmayin. Rüzgar arttikça pupa palangasini kasarak teknenin dalgalarda yuvarlanmasini azaltin. Ancak tekne aniden fazla yatarsa bumbayi hemen boslayin.
Apaz seyirde yelkenleri yapraklanana kadar boslayin ve sonra yapraklanmayi durduracak kadar kasin. baska bir seçenekte ön yelkeni rüzgar kurdelelerine bakarak trim etmektir. Ön ve arka kurdelelerin ikisi birden arkaya dogru uçustugu an yelken iyi trim edilmis demektir.Pupa seyirde yelkenler yapraklanmaz. Bu yüzden trim için ana yelkeni rüzgarla doksan derece açiya getirin böylece ana yelkenin tekneyle açisi seksen derece kadar olur. Ayibacagi seyri yapmazsaniz, ön yelken pupa seyirde oldukça etkisizdir.
Ana yelken derinligi fazla olmalidir. Bunu saglamak için alt yaka gergisi, kiç istralya ve orsa yakasi gergisi boslanir. ve direk kiç istiralyanin boslanmasiyla düzeltilir. Ancak rüzgarli bir apaz seyirde ana yelken düz hale getirilir. ve daha rahat dümen tutmasi saglanir.
Ön yelken derinligini arttirmak için mandar biraz boslanir. Direk düzeltilir. Ön yelken yönlendirme makarasi kaydirilabiliyorsa bu yapilir.. Rüzgar üstü seyirde yönlendirme makarasi yeniden içeri alınır.

[vlkanaydin]

Yazıya biraz düzen getireyim dedim Paylaşımlarınız için çok teşekkürler.