Tekne Otopilotları ve Otopilot Çeşitleri

[Lecomble-Schmitt]

Otopilotlar ;

Temel olarak dümeni kontrol eden ve yönlerini bir pusuladan alan cihazlardır. Eski model otopilotlarda klasik manyetik pusula kullanılırken, yeni model otopilotlarda genellikle fluxgate denilen ve elektronik pusulalar kullanılmaktadır. Kendi pusulası dışında, otopilotlar, harici cihazlara da bağlanabilmektedir. GPS ve rüzgâr gülü bağlantısı en yaygın olanıdır.
Böylece teknenin GPS’te işaretlenen bir noktaya doğru yönlendirilmesi veya rüzgarı belli bir açıda alarak gitmesi mümkündür. Kendi pusulası ile yönlendirmede deniz akıntıları mutlaka dikkate alınmalıdır. Teknenin burnu pusula açısı olarak sürekli aynı istikameti gösterse bile tekne iskele veya sancak yönünden gelen akıntı nedeni ile sürüklenebilir ve gitmeyi hedeflediğiniz noktanın sağında veya solunda bir noktaya ulaşabilirsiniz. GPS ile kontrol edilen bir otopilot ise teknenin belirlenen noktaya gitmesini sağlar. Tekne başı başka istikameti gösterse bile tekne düz bir hat üzerinde istenilen noktaya gider.
Yelkenli teknelerde kullanılan otopilotlar, dümende ani hareketler göstermek yerine teknenin dalga ile oynamalarını dikkate alarak dümen tutarlar. Modern elektronik cihazlar dalga etkisini “öğrenecek” şekilde tasarlanmıştır. Özellikle yelken seyrinde kıymetli olan elektrik kaynağımızın tasarruflu kullanılabilmesi için çok fazla güç harcayan elektrik motorunu mümkün olduğu kadar az çalıştırırlar. Eski model oto pilotlarda ayarlanabilen bir özellik olan dümen tutmada salınmanın kontrolü modern otopilotlarda genellikle otomatiktir. Bu nedenle özellikle dalgalı denizde seyirde otopilot ile seyirde tekne iskele ve sancağa doğru dönerek S çizerek gider. Bu otopilotların normal davranışıdır.
Yelkenli için tasarlanmış otopilotlarda genellikle tramola atmak için tuşlar bulunur. Böylece kısıtlı personel ile otopilot tramola atarken yelkenlerin ayarı kolaylaşır. Genellikle 90 veya 100 dereceye ayarlanmış olan bu özellik, iskele veya sancağa tramola atmak için +1 ve +10 veya -1 -10 tuşlarına birlikte basılarak yapılır. -1 ve -10 tuşlarına aynı anda basıldığında tekne iskeleye doğru önceden ayarlanmış açıda döner. + tuşları ise sancağa tramola atar. Tramola açısının tekneden tekneye değiştiği dikkate alınarak otopilotlarda bu açının programla ile değiştirilmesi mümkündür. Açıyı değiştirmek için otopilotun kullanma kılavuzuna bakmak gerekir. Gezi teknelerinde bu açı genellikle 100 derece olarak ayarlanmıştır.
Otopilotlar kontrol ettikleri yerlere göre de sınıflandırılır. Üç ayrı model vardır:
1. Yeke kontrolü
2. Dümen simidi kontrolü
3. Dümen palası kontrolü
Yeke Kontrolü İçin Otopilotlar:
Yeke kontrollü otopilotlar havuzlukta sabit bir noktaya takılırlar ve bir uçları ise yeke ile irtibatlıdır. Tekne rotaya sokulduktan sonra oto düğmesine basılması ile devreye girerler. Üstlerinde herhangi bir gösterge olmayabilir. Bazı modellerde seyir açısını gösteren tek satırlık bir göstergesi olan modeller de vardır.
Dümen Simidi veya Dümen Palası Kontrollü Otopilotlar:
Bu otopilotlar dümen simidini çeviren bir kayış veya dişli sistemi ile kontrol sağlarlar. Dümen palasını kontrol eden sistemler ise hidrolik veya mekanik olarak doğrudan dümen palasını hareket ettirirler. Dümen simidini hareket ettiren modellerin, otopilot kullanılmadığından el ile kayışlarının çıkarılması veya dişli sistemlerinin devreden çıkarılması gerekir. Çalışmadığı zamanda dümenin el ile kontrolünü sağlayabilmek için frenleme yapan bu sistemini devreden çıkarılması gerekir. Dümen palasını kontrol eden sistemler ise kendiliğinden devreden çıkar. Dümen palasını kontrol eden sistemlerin bir ek faydası da yekenin kırılması veya simidi kontrol tellerinde, hidrolik kontrolde veya zincirde meydana gelebilecek bir arızada tekneyi otopilotla kontrol edebilme imkânıdır.
Otopilot seçiminde dümen simidi veya yeke olmasına bağlı olarak uygun bir sistem seçebilirsiniz. Marka seçiminden sonra teknenizin boyutuna göre satıcı isize en uygun boyutu önerecektir. Tekneniz için uygun boyutu kullanabileceğiniz gibi bir büyük boyuttaki otopilotu da kullanabilirsiniz. Küçük otopilotlar güç olarak yetersiz kalabilir. Sakin havalarda sorunsuz dümen tutsalar da dalgalı ve rüzgarlı ortamda güçleri yetersiz kalabilir. Dümen simidini kontrol eden otopilotlarda simit toplam tur sayısının otopilota tarif edilmesi gerekir. Böylece dümen tutarken dümeni gerektiği kadar iskele veya sancağa çevirebilir. Dümen palasını kontrol eden sistemler ek bir ayar gerektirmez. Yekeyi kontrol eden sistemler ise genellikle sancağa monte edilerek çalışır. İskeleye monte edildiklerinde dümen tutabilmeleri için elektronik devrenin ayarlanması gerekir.

Saygılarımla.
Gökhan
Lecomble&Schmitt Hidrolik Dümen ve Oto Pilot Sistemleri